آیا پشه‌های آئدس کابوس کرونا را زنده می‌کنند؟ 

زی‌سان: در شرایطی که هنوز کابوس روز‌های مواجهه با اپیدمی کرونا از ذهن‌ها پاک نشده، این روز‌ها نگرانی‌ها از فراگیر شدن بیماری تب دنگی در کشور به شدت در حال افزایش است. اکنون تعداد مبتلایان به این بیماری بنا بر آمار رسمی به ۱۵۰ نفر رسیده و ۴۰ شهر را در بر گرفته است. 

به گزارش «زی‌سان»، نرخ شیوع تب دنگی در جهان از ۶ و نیم میلیون نفر در سال گذشته میلادی به ۱۰ میلیون نفر در سال جاری سیده است. کشور‌های همسایه ایران شامل عراق، امارات، پاکستان و کشور‌های حوزه خلیج فارس، به شدت درگیر شیوع بیماری تب دنگی هستند. در ایران نیز شمال و جنوب کشور به دلیل دو اقلیم خشک و مرطوب درگیر شیوع این بیماری شده‌اند. آن‌چنان که بهرام عین اللهی عنوان می‌کند: تعداد مبتلایان کشور از ۷۵ مورد در سال گذشته به ۱۴۹ در سال جاری افزایش پیدا کرده‌اند. 

گسترش تب دنگی به ۴۰ شهر و ابتلای ۱۵۰ نفر

بر اساس اظهارات شهنام عرشی رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، هم اکنون ۴۰ شهر ایران درگیر پشه آئدس هستند. پشه آئدس چهار بیماری تب دانگ، تب زرد، چیکونگونیا و زیکا را ایجاد می‌کند که در حال حاضر هیچ کدام از این بیماری‌ها واکسن و درمان قطعی ندارند.

وی ادامه داد: تغییرات اقلیم و گرم‌تر شدن هوا در تخم گذاری و توسعه پشه آئدس و بیماری‌های منتقله از آن در دنیا موثر بوده است. در ۵۰ سال گذشته ۱۰ کشور دنیا به آئدس آلوده شدند ولی هم اکنون تعداد این کشور‌ها به ۱۲۰ کشور رسیده است. 

عرشی خاطرنشان کرد: در استان‌های شمالی کشور بیشتر پشه آئدس آلبوپیکتوس وجود دارد. از ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ تاکنون ۱۴۹ مورد بیمار آئدس شناسایی شده اند که ۱۳۰ نفر از آنان از کشور امارات به ایران وارد شدند. پشه آئدس علاقه زیادی به محیط‌های سیاه مانند لاستیک‌های فرسوده خودرو‌ها در مناطق دپوی زباله‌ها دارد. تخم این پشه تا یک سال و نیم می‌تواند زنده بماند و در مکان‌های ماندابی تخم گذاری می‌کند و در صورت بارش مجدد باران تخم آن تکثیر می‌شود.

نگران کننده‌‎تر این‌که امروز شنبه، معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفت: نخستین مورد تب دنگی در تهران شناسایی شد که این فرد مسافر بوده است. دکتر بابک عشرتی در خصوص تعداد کل مبتلایان به تب دنگی در کشور گفت: با توجه به نظام مراقبتی بهداشتی که در کشور وجود دارد، تا روز چهارشنبه ۲۷ تیر ماه، ۱۵۱ نفر در کشور به تب دنگی شناسایی شدند که از این تعداد ۱۲ مورد انتقال محلی بوده است؛ یعنی این افراد سابقه سفر نداشند و در داخل کشور آلوده شوند. وی ادامه داد: از این تعداد ۱۳۰ نفر از کشور امارات، ۷ مورد از پاکستان، یک مورد از عمان و یک مورد از بنین آفریقا مبتلا شده بودند. 

چیستی بیماری تب دنگی 

تب دانگ (Dengue Fever) نوعی بیماری است که از طریق پشه منتقل می‌شود و بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رخ می‌دهد. علائم این بیماری در اکثر مواقع خفیف هستند، ولی گاهی خیلی شدیدتر می‌شوند و عوارض خطرناکی هم دارند.

این بیماری با نام‌های دیگری همچون «تب دنگی» و «تب استخوان شکن» هم شناخته می‌شود و عامل انتشار آن پشه آئدس است. این بیماری معمولا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رخ می‌دهد. بیماری دنگی خفیف، باعث تب شدید و علائم شبیه آنفولانزا می‌شود. ولی در موارد شدیدتر می‌تواند خطرناک‌تر باشد و زندگی فرد را تهدید کند.

سالانه میلیون‌ها مورد از عفونت دنگ در سراسر جهان رخ می‌دهد. تب دنگ بیشتر در جنوب شرقی آسیا، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا شایع است. اما این بیماری به مناطق جدیدی از جمله اروپا و مناطق جنوبی ایالات متحده آمریکا هم گسترش پیدا کرده است. با اینکه تب دانگ در ایران خیلی شایع نیست، ولی پشه آئدس در مرز‌های جنوبی و شرقی ایران دیده می‌شود و باید مراقب خطرات آنها باشیم.

علت شیوع تب دنگی در ایران

تب دنگ بیشتر در مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری مانند آمریکای مرکزی و جنوبی، مناطقی از آفریقا، مناطقی از آسیا، کارائیب و اقیانوس آرام شایع است. برخلاف مالاریا، بیماری دنگی ممکن است در مناطق شهری و روستایی اتفاق بیفتد. اما تحقیقات منتشر شده در سال ۲۰۱۱ نشان می‌دهد که شیوع آن در مناطق روستایی بیشتر است.

در همین ارتباط، محمد اسماعیل مطلق رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز تغییر اقلیم را مهمترین عامل شیوع پشه آئدس و بیماری‌های مربوط به آن در کشور دانست و گفت: اگر تمام دستگاه‌ها پای کار نیایند، همه‌گیری گسترده‌ای در انتظار کشور است.

علائم تب دانگ خفیف و شدید

علائم تب دنگی خفیف معمولا چهار تا شش روز پس از عفونت شروع می‌شوند و تا ۱۰ روز ادامه دارند:

تب ناگهانی و شدید

سر درد‌های شدید

درد شدید مفصل و عضله

خستگی

حالت تهوع

استفراغ

بثورات پوستی (دو تا پنج روز پس از شروع تب ظاهر می‌شود)

خونریزی خفیف (خونریزی بینی، خونریزی لثه یا کبودی آسان)

علائم تب دانگ شدید نیز عبارتند از: 

خونریزی از دهان، لثه یا بینی

پوست نرم

آسیب به سیستم لنفاوی و رگ‌های خونی

خونریزی داخلی، که می‌تواند منجر به استفراغ سیاه و مدفوع شود

پلاکت خون کم

حساسیت معده

لکه‌های خونی کوچک در زیر پوست

نبض ضعیف

اعتقاد بر این است که افراد با سیستم ایمنی ضعیف و افرادی که برای بار دوم مبتلا می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به تب خونریزی دهنده دانگ هستند. زنانی که در دوران بارداری به آن مبتلا می‌شوند، ممکن است ویروس را در هنگام زایمان به نوزاد منتقل کنند. به‌علاوه، نوزادان زنانی که در دوران بارداری به تب دانگ مبتلا می‌شوند، بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد یا برخی ناراحتی‌های جنینی دیگر قرار دارند.

راه‌های پیشگیری از ابتلای به تب دنگی

بهترین راه پیشگیری از بیماری دانگ، جلوگیری از گزش توسط پشه‌های آلوده است. به‌ویژه اگر در منطقه گرمسیری زندگی می‌کنید یا به آن‌جا سفر کرده‌اید، این موضوع اهمیت بیشتری دارد. این مساله شامل محافظت از خود و تلاش برای پایین نگه داشتن جمعیت پشه‌ها است.

در سال ۲۰۱۹، سازمان غذا و دارو آمریکا واکسنی به نام Dengvaxia را تایید کرد تا از بروز این بیماری در نوجوانان ۹ تا ۱۶ ساله که قبلا به بیماری دانگ آلوده شده‌اند، جلوگیری کند. اما در حال حاضر واکسن تب دانگی برای جلوگیری از ابتلای مردم وجود ندارد.

در نتیجه سازمان بهداشت جهانی تاکید می‌کند که برای مناطق پر خطر، واکسن به تنهایی ابزاری موثر محسوب نمی‌شود. پیشگیری از گزش پشه‌ها و کنترل جمعیت آنها هنوز هم روش اصلی جلوگیری از شیوع تب دنگی است؛ بنابراین برای محافظت از خود کار‌های زیر را انجام دهید:

حتما از تهویه مطبوع استفاده کنید.

حتی در داخل منزل هم از مواد دافع پشه استفاده کنید. آن را با حداقل ۱۰ درصد غلظت به کار ببرید.

هنگام بیرون بودن از پیراهن‌های آستین بلند و شلوار‌های بلند که در جوراب‌ها فرو رفته‌اند، استفاده کنید.

اطمینان حاصل کنید که پنجره و درب ایمن و بدون سوراخ هستند. اگر تهویه هوای مناسبی وجود ندارد، حتما از پشه بند استفاده کنید.

برای کاهش جمعیت پشه‌ها، باید مکان‌هایی که در آن پشه‌ها تولید مثل می‌کنند را از بین ببرید. اینها شامل لاستیک‌های قدیمی، قوطی یا گلدان‌هایی هستند که باران را جمع می‌کنند. آب حمام پرندگان و ظروف آب حیوانات خانگی را به طور منظم عوض کنید.

پرده‌های درب و پنجره را طوری قرار دهید که از ورود پشه‌ها به داخل جلوگیری کنند.

صابون‌ها و عطر‌های بسیار معطر ممکن است پشه‌ها را به خود جلب کند، پس از رایجه‌ها خیلی استفاده نکنید.

سعی کنید در وقت سحر، غروب و اوایل شب، بیرون و در فضای باز نباشید.

پیشگیری از گزش پشه‌ها و کنترل جمعیت آنها هنوز هم روش اصلی جلوگیری از شیوع تب دنگی است.

آب راکد یکی از مهم‌تری بخش‌هایی است که به تولید مثل بیشتر پشه‌ها کمک می‌کند، در نتیجه برای کاهش خطر تولید پشه در آب راکد می‌توانید کار‌های زیر را انجام دهید:

آب اضافی را از صفحات گلدان خارج کنید.

سطل‌های آبیاری را برگردانید و آنها را در زیر سقف نگهداری کنید تا آب نتواند در آنها جمع شود.

خاک گیاهان را طوری در گلدان قرار دهید تا از تشکیل گودال‌ها در سطح جلوگیری شود.

اطمینان حاصل کنید که زهکش‌های قفل مسدود نشده‌اند و گیاهان گلدان و سایر اشیا را روی آنها قرار ندهید.

از تله‌های آبشار غیر سوراخ دار استفاده کنید و شیر‌های ضد پشه نصب کنید.

آب گلدان‌ها را هر روز عوض کنید و داخل آنها را بشویید.

از انسداد برگ‌ها جلوگیری کنید تا باعث راکد شدن آب نشوند.

هنگام پیک نیک و برپایی چادر، منطقه‌ای را انتخاب کنید که از آب راکد دور باشد.

تب دنگی چقدر خطرناک است؟

بیماری تب دنگ درمان اختصاصی ندارد، اما علائم آن تا حدود ۱۴ روز بعد از گزش پشه آئدس در صورتی که ناقل ویروس این بیماری باشد در فرد بروز می‌کند، اما در بیش از ۸۰ درصد موارد علائم بسیار خفیف و در مواردی بدون علامت است.

میزان مرگ و میر این بیماری نیز حدود ۲.۵ درصد است، اما گسترش این بیماری از طریق تخمگذاری پشه آئدس می‌تواند سلامت مردم را به خطر بیندازد و در مواردی مرگ آور باشد؛ بنابراین مهمترین راه برای کنترل این بیماری جلوگیری از تخمگذاری پشه آئدس است، پشه‌ای که در آب‌های کوچک راکد مثل ظرف گلدان‌ها یا در داخل تایر خودرو‌ها تخمگذاری می‌کند و در شرایط سخت نیز تخم این پشه زنده می‌ماند.